Het draait allemaal om die 7%!
En met die 7% wordt bedoeld het aantal Nederlanders dat niet in de coronavaccin database CIMS staat, beheerd door het RIVM.
De rapportage van CBS lijkt te suggereren dat het met de sterfte bij gevaccineerden (tegen Covid-19) wel meevalt, dat het niet de oversterfte verklaart.
Dat is nog maar te bezien, want volgens RIVM is bij 7% van de bevolking de vaccinatiestatus niet in CIMS geregistreerd.
En die 7% heeft enorme invloed. Veel groter dan 7%. Waarom?
Dat wordt in dit artikel nader verklaard.
Berekening verwachte vaccinatiestatus bij sterfte
Laten we uitgaan van de nulhypothese dat het vaccin geen invloed heeft op de totale sterfte. En dat er ook geen Healthy Vaccinee effect is (d.w.z. dat de groep geprikten gemiddeld genomen gezonder is dan de groep niet-geprikten). We kunnen dan op basis van de vaccinatiegraad uitrekenen wat per bevolkingsgroep de verwachte sterfte is in de jaren 2021 en 2022. Als de totale sterfte in een bepaalde week 3.000 is en 60% is gevaccineerd - en dat percentage is ook per leeftijdsgroep zo - dan verwachten we 1.800 overledenen die gevaccineerd zijn en 1.200 die niet gevaccineerd zijn. Op die manier hebben we per leeftijdsgroep (80+ / 70 - 80 / 60 - 70 / 50 - 60 / 25 - 50 ) uitgerekend wat de verdeling zou zijn in verwachte sterfte onder geprikten en onder niet-geprikten, waarbij we rekening hebben gehouden met de groepsgrootte en verschillen in vaccinatiegraad tussen de groepen. De overlijdens jonger dan 25 hebben we niet meegenomen, dat zijn er maar heel weinig.
Het uiteindelijke doel is natuurlijk om de werkelijke totale sterfte onderverdeeld in een gevaccineerd en niet-gevaccineerd deel te vergelijken met de verwachte sterfte in die twee delen. Dan wordt duidelijk of, en zo ja wanneer er oversterfte is. Ook kijken we of na aftrek van overlijdens als gevolg van Covid-19 er eventueel sprake is van onverklaarde oversterfte.
Tot nu toe hebben we het niet over “die 7%” gehad, maar dat verandert nu. We presenteren die uitkomsten van drie modellen, die daarmee te maken hebben:
Eerste model houdt geen rekening met die 7%;
Tweede model corrigeert elk leeftijdscohort qua omvang met 7%;
Derde model corrigeert elk leeftijdscohort met een percentage tussen 1 en 11%, waarbij het totaal wél 7% van de bevolking van die groepen samen is. De oudste groep heeft daarbij het laagste percentage, de jongste groep het hoogste.
Bedenk daarbij wél, dat iemand die niet in het CIMS staat, per definitie niet gevaccineerd is. Dat maakt de verwachte groep gevaccineerden dus kleiner en de groep niet-gevaccineerden dus groter.
Of binnen die 7% de meerderheid is gevaccineerd of juist niet doet niet ter zake, de persoon staat niet in CIMS, dus krijgt het stempel “niet gevaccineerd” al heeft die persoon wellicht al vier of vijf prikken gehad.
Eerste model
Het plaatje voor het jaar 2021 ziet er als volgt uit:
De afkortingen in de legenda betekenen het volgende:
Verw.Vax = verwacht aantal overledenen mét vaccinatie;
Werk.Unvax = werkelijk aantal overledenen zonder vaccinatie;
-C19 = met aftrek van Covid-19, aantallen zoals door CBS bekendgemaakt.
We zien in de grafiek zes lijnen, drie die het verloop van de overledenen in de gevaccineerde groep weergeven en drie in de niet-gevaccineerde groep.
Drie lijnen per groep dus:
Het verwachte aantal overlijdens;
Het werkelijke aantal overlijdens;
En het werkelijke aantal overlijdens waarvan het aantal mensen dat is gestorven aan Covid-19 is afgetrokken.
Begin 2021 is de vaccinatiecampagne begonnen, dus het aantal gevaccineerde overlijdens begint bij nul en met het verstrijken van de campagne zal dit stijgen. Tussen week 30 en 34 loopt de verwachting redelijk horizontaal om daarna weer te gaan stijgen. De latere stijging werd (mede) veroorzaakt doordat vele publieke voorzieningen en horeca weer open gingen voor gevaccineerden vanaf 25 september 2021. De drang van Hugo de Jonge heeft dus de vaccinatiegraad iets verder omhoog gebracht. Tegen het einde van 2021 heerste de Delta-golf van het coronavirus en was er een piek in oversterfte, die gebeurtenissen zorgden ook voor stijging.
Paar dingen in de grafiek vallen op:
Tussen week 4 en week 13 lijkt het alsof er oversterfte is bij de gevaccineerden en ondersterfte bij de niet-gevaccineerden. Dit is niet zo of in ieder geval niet in die mate, aangezien bij de verwachte sterfte gebruik is gemaakt van de groep “volledig” gevaccineerden. Zou bij de verwachte sterfte gebruik zijn gemaakt van de dataset eerste prik (die was helaas niet voorhanden), dan zouden de rode en gele lijn meer in de buurt liggen van de blauwe resp. paarse.
Vanaf week 21 lijkt de sterfte bij het gevaccineerde deel lager dan verwacht (behalve van week 42 t/m 52) en bij het niet-gevaccineerde deel hoger. Na aftrek van Covid-19 verdwijnt de oversterfte bij de gevaccineerden maar blijft die aanwezig onder de niet-gevaccineerden.
Zou dit de werkelijkheid zijn, dan hebben de vaccin-critici geen gelijk.
Vervolgens tonen we het plaatje voor 2022 - of beter, dat splitsen we in het gevaccineerde deel en het niet-gevaccineerde deel, waarbij we de schaal van de Y-as hebben aangepast aan het feit dat er bijna 10x zoveel gevaccineerde overlijdens worden verwacht dan niet-gevaccineerde overlijdens, gezien de hoge vaccinatiegraad bij de oudere groepen. Het doel hiervan is om de vergelijkbaarheid van beide grafieken te verbeteren: een lijn die - bij de gevaccineerden - tussen de 2.500 en 3.700 schommelt heeft een verschil van 1.200, maar bij de niet gevaccineerden is dit verschil maar ca. 300. Het lijkt dan alsof de lijn bij de gevaccineerden vier keer hogere pieken en dalen kent. Door de schaal van de Y-as aan te passen zijn beide lijnen onderling beter vergelijkbaar.
Eerst het plaatje voor de gevaccineerden:
Er is eigenlijk na week 11 en na aftrek van Covid-19 vanaf week 14 altijd sprake van oversterfte, die maar voor een deel door Covid-19 kan worden verklaard.
Maar dan het beeld bij het niet-gevaccineerde deel:
De schaal van de Y-as is dus 10x zo klein, maar de afstand tussen de twee “werkelijk” lijnen en de verwachting is naar verhouding veel groter dan bij het vorige plaatje. Kortom, niet absoluut maar zeker procentueel zou de oversterfte hier veel groter zijn.
En duurt het gehele jaar.
Maar waarom dan?
Niet vergeten dat we hier nog geen rekening hebben gehouden met de “7%”!!
Tweede model
Als 7% van de bevolking, homogeen verdeeld over de leeftijdsgroepen, niet in CIMS staat, dan betekent dit dat het verwachte aantal niet-gevaccineerde overlijdens met 7% van het totaal aantal overlijdens toeneemt. In het eerste model was 9,3% van de verwachte sterfte niet-gevaccineerd, nu wordt dat 15,6%.
Tsja, het beeld ziet er nu compleet anders uit - we tonen alleen de grafieken voor 2022, met als eerste het plaatje voor de gevaccineerde overlijdens:
De rode lijn is nu zo’n 150-200 overlijdens (afhankelijk van het seizoen, in de winter meer, in de zomer minder) naar beneden gegaan. Met als gevolg dat het verschil tussen de werkelijke en verwachte sterfte ook dit aantal groter is dan bij het eerste model. Het totaal verwachte aantal gevaccineerde overlijdens is nu maar 5,4x zo groot als dat bij de niet-gevaccineerden. Dat heeft geresulteerd in een aanpassing van de schaal van de Y-as.
Vanaf week 10 zien we continu flinke oversterfte bij de gevaccineerden.
Bij de niet-gevaccineerden gaat de rode lijn met dezelfde aantallen (150-200) omhoog, maar omdat de Y-as een veel kleiner verschil tussen maximum en minimum heeft, geeft de figuur de indruk dat de rode lijn flink omhoog is gebracht:
Nog een enkele week meersterfte in het eerste kwartaal zie we, maar nu daarnaast 50 weken flinke ondersterfte.
Zou dit de werkelijkheid zijn, dan hebben CBS en RIVM wel wat uit te leggen. En daar zal het dan wellicht niet bij blijven.
Derde model
Vraag is natuurlijk wel hoe realistisch het is om uit te gaan van een homogene verdeling van die 7% over de leeftijdsgroepen. Daarom is het goed om ook naar model 3 te kijken, waarbij we de volgende aanname hebben gedaan hoe die 7% is verdeeld:
groep 80+: 1% buiten CIMS
groep 70-80: 2%
groep 60-70: 4%
groep 50-60: 6%
groep 25-50: 11%
Het verwachte aantal niet-gevaccineerde overlijdens bedraagt nu 11,2%.
Waarom deze keuze? Het is in ieder geval een model waarbij de uitkomst tussen de twee hiervoor behandelde modellen uitkomt. En zullen zeker nog kwieke 80-plussers zijn die geen zin hebben om weer ergens geregistreerd te worden, maar dat aantal zal bij jongere groepen groter zijn, vermoeden we.
Eerst laten we weer de resultaten van de gevaccineerde groep voor 2022 zien. De verhouding tussen het aantal gevaccineerde overlijdens en het aantal niet-gevaccineerde overlijdens ligt nu dicht bij 8. We zorgen dat de schaal van de Y-as bij de gevaccineerde groep 8x zo groot is:
Vanaf week 11 is er continu oversterfte en ook na aftrek van Covid-19 is dat nog zo vanaf week 13.
Het plaatje bij de niet-gevaccineerde groep ziet er als volgt uit:
Tot week 18 is er procentueel gezien nog sprake van forse oversterfte, in de rest van het jaar lijkt het toch vooral zo te zijn dat als er oversterfte optreedt, die vooral veroorzaakt wordt door Covid-19.
Het lijkt er dus op dat in dit model vanaf mei tot einde van het jaar 2022 er meer sprake is van (procentuele) oversterfte bij de gevaccineerde groep.
Hoe realistisch is dit model? Wanneer in de groep 80+ het percentage van 1% stijgt, zal dat ten nadele zijn van de oversterfte (d.w.z. verwachte sterfte wordt lager) en omgekeerd. Hoe hoog dit percentage moet zijn, geen idee, het zal wél lager dan 7% zijn. 1% lijkt een voorzichtige schatting, een ondergrens.
Conclusies
Op basis van de rapportages van CBS van december 2023 en februari 2024 is niet te zeggen of de onverklaarde oversterfte in de afgelopen jaren te wijten is aan de vaccinatie of juist niet.
Van veel groter belang is de onderverdeling in leeftijdsgroepen van de “7%“ van de bevolking wiens vaccinatiestatus niet in CIMS is opgenomen.
Zelfs indien bij de 80+ maar 1% heeft gekozen dit te doen, is duidelijk dat in 2022 ook in procentuele zin vanaf mei de oversterfte toch meer voorkomt bij gevaccineerden.
Slotwoord
Het zou wetenschappelijk gezien zeer juist zijn als CBS en RIVM in hun rapportages of uitingen op Twitter wat minder stellig zijn in hun uitlatingen en de nodige kanttekeningen plaatsen. Het RIVM en CBS kunnen op basis van de aanwezige data in CIMS en de basisregistratie personen toch uitrekenen wat per leeftijdsgroep de percentages zijn die buiten het CIMS vallen. Het zou goed zijn als daar in de Tweede Kamer om zou worden gevraagd.